- GİRİŞ VE AMAÇ
M.Ö. 6200'den kalma kurşun takılar ve aksesuarlar keşfedilirken ilk kurşun heykelin M.Ö. 3000'de yapan Sümerler’dir. Tarihteki en eski kurşun madenlerinin de Türkiye'de olduğu bulunmuştur. Hipokrat, kurşun zehirlenmesini M.Ö. 370'de teşhis ederken bu zehirlenmeyi Paracelsus 16. yüzyılda "Madenci Hastalığı" olarak tanımlayan olmuştur [1,2].
Yüzyıllar boyunca kurşun madenleri ve sanayide çalışanlar zehirlenmiştir. Kurşun, endüstriyel süreçlerde yaygın olarak kullanılan ve işçilerin maruz kaldığı potansiyel olarak tehlikeli bir metaldir. Kurşun maruziyeti, ana metal işlerin yürütüldüğü yüksek konsantrasyonlarda bulunduğu iş yerlerinde, işçilerin sağlığı üzerinde ciddi etkilere sahip olabilir.
Bu çalışma, kurşun maruziyeti örneği üzerinden iş kazaları ve meslek hastalıkları kaza sıklık oranı, kaza ağırlık oranı ve kaza olabilirlik oranın hesaplanmasını, nasıl yapılacağına dair bilgi ve rehberlik sunacaktır.
- GENEL BİLGİLER :
Endüstriyel ürünlerin üretiminde yoğun bir şekilde kullanılan kurşun meslek hastalığı sebebi olduğu kurşun maruziyeti nedeniyle de kurşun zehirlenmesi ile karşılaşılmaktadır. İlgili kavramlar açıklanmıştır.
- Genel Tanımlar :
- İş sağlığı: Çalışanların çevresel, psikolojik ve fiziksel sağlığını koruma ve geliştirme olası tehlikelerden koruma, uygun koşullarda çalışma ortamı, çalışanın işe uyumunun tesisini amaçlayan bir bilim dalıdır[3,4,5].
- İş Güvenliği: Kişinin psikolojik ve fiziksel sağlığını tesisi için çalışma koşullarının elverişli hale gelmesi ile sağlıklı ve güvenli çalışma şartları oluşturmayı bunu yaparken sadece çalışanı değil, işletme ve üretimi de korumayı hedefler[6,7].
3.İş kazası: Karmaşık nedenlerle birden fazla faktörden kaynaklanarak beklenmedik biranda ortaya çıkan ve maddi-manevi zarar veren olaya kaza denirken işin özelliğinden işyerinde ihmal neticesinde planlanmamış, yaralanma veya ölüme neden olan olaya da iş kazası denmektedir.
4.Meslek Hastalığı: Çalışanın işin özelliğinden dolayı tekrarlayan bir sebeple işyerinde veya işin yürütülmesinden kaynaklanan koşullar nedeniyle ortaya çıkan geçici veya süreğen hastalık, fiziksel veya ruhsal engellilik durumudur[8,9].
5.Kaza Ağırlık Oranı (KAO)
Kaza ağırlık oranı, iş kazalarının ne kadar ciddi olduğunu gösteren bir ölçüttür. KAO, bir iş kazasının kaç gün iş göremezliğe yol açtığına göre hesaplanır. Belirli bir zaman diliminde (genellikle bir yıl) meydana gelen iş kazalarının işyerine ve topluma mali yükünü de dikkate alan önemli bir göstergedir. Bu oran, iş kazalarının sadece sayısını değil, aynı zamanda kazaların neden olduğu işten uzak kalma süresini de göz önünde bulundurarak hesaplanır. Hesaplama için öncelikle gerekli bilgilerin tespiti önemlidir.
Kaza Sonucu Oluşan Yaralanma ve Ölüm Sayıları: Her kaza türüne göre (ölüm, kalıcı sakatlık, geçici iş göremezlik) ayrı ayrı sayıları bilmeniz gerekir.
Kaza Sonucu Kaybedilen İş Günleri: Her kaza türüne göre (ölüm, kalıcı sakatlık, geçici iş göremezlik) ayrı ayrı toplam kaybedilen iş günü sayılarını bilmeniz gerekir.
Sektöre Ait Kaza Ağırlık Katsayıları: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından her sektör için belirlenen kaza ağırlık katsayılarını bulmanız gerekir.
Bunlar elde edildikten sonraki adımda her kaza türüne ait kaybedilen iş günü sayılarını, o kaza türüne ait kaza ağırlık katsayısı ile çarpmak gerekir. Örnek: Ölüm: Her bir ölüm için 7.500 gün kaza ağırlık katsayısı kullanılır. Daha sonraki adımda meydana gelen iş kazası sonucunda kalıcı sakatlık/ geçici iş göremezlik sürelerini bulmak gereklidir.
Kalıcı Sakatlık: Kalıcı sakatlık derecesine göre kaza ağırlık katsayısı değişir. Örneğin, %70 ve üzeri sakatlık için 7.500 gün, %30-%69 arası sakatlık için 5.000 gün kaza ağırlık katsayısı kullanılır.
Geçici İş Göremezlik: Geçici iş göremezlik süresine göre kaza ağırlık katsayısı değişir. Örneğin, 101 günden fazla iş göremezlik için 1 gün, 1 ile 100 gün arası iş göremezlik için 0,5 gün kaza ağırlık katsayısı kullanılır.
Son aşamada elde edilen tüm bilgiler ışığında toplam kaza ağırlık gününü hesaplamak mümkün olur. Tüm kaza türlerine ait (ölüm, kalıcı sakatlık, geçici iş göremezlik) hesaplanan kaza ağırlık günlerini toplayın. Toplam kaza ağırlık gününü, işyerindeki toplam çalışma süresine (saat cinsinden) bölün ve 1.000.000 ile çarpın.
Formülü
| İş Kazası Ağırlık Oranı = (Toplam Kaza Ağırlık Günü x 1000=
(Toplam Çalışma Günü –Çalışma Olmayan Gün) |
| KAO = Toplam iş günü kaybı x1.000.000 =
Toplam çalışma saati |
Örnek Hesaplama:
Diyelim ki bir işyerinde 1 yıllık çalışma süresinde (8760 gün) 5 kaza meydana gelmiştir. Bu kazaların sonucunda:
- 1 ölüm (7.500 gün kaza ağırlık katsayısı)
- 1 kalıcı sakatlık (%50 sakatlık, 3.750 gün kaza ağırlık katsayısı)
- 3 geçici iş göremezlik (ortalama 30 gün, 30 gün kaza ağırlık katsayısı)
Toplam kaza ağırlık günü hesaplanır:
Toplam Kaza Ağırlık Günü = (7.500 + 3.750 + (3 x 30)) = 11.610 gün
İş kazası ağırlık oranı hesaplanır:
İş Kazası Ağırlık Oranı = (11.610 / 8.760) x 1.000.000 ≈ 1.337
6.Kaza Olabilirlik Oranı (KO)
Kaza olabilirlik oranı, bir işyerinde belirli bir zaman diliminde kaza meydana gelme olasılığını gösteren bir ölçüttür. KO, 100.000 iş saati başına düşen kaza sayısı olarak hesaplanır. Kurşun maruziyetinin olduğu işyerlerinde KO değeri de daha yüksek olabilir.
İş Kazası Olabilirlik Oranı = ( İş Kazası Sayısı / Çalışan Sayısı) x 100
7.Kaza Sıklık Oranı (KSO)
Kaza sıklık oranı, bir işyerinde belirli bir zaman diliminde kaza meydana gelme sıklığını gösteren bir ölçüttür. KSO, 1.000.000 iş saati başına düşen kaza sayısı olarak hesaplanır. Kurşun maruziyetinin olduğu işyerlerinde KSO değeri de daha yüksek olabilir.
| KSO = Toplam İş Kaza Sayısı x 1.000.000
(Toplam Çalışma Günü – Çalışma Olmayan Gün) x Günlük Çalışma saati [10] |
| İş Günü Kayıplı Sıklık Hızı= Toplam Kaza Sayısı x 1.000.000
Toplam insan saat çalışma sayısı |
Hesaplama Aşamaları öncelikle çalışma süresi hesaplanır. Çalışma süresi hesaplamasında toplam çalışan sayısı ve çalışma saatleri, haftalık çalışma süresi, çalışma günleri, izin ve tatil günleri, fazla mesai sürelerini de bilmek gerekir.
Toplam Çalışan Sayısı ve Çalışma Saatleri: Belirli bir zaman diliminde (ay, yıl) kaç işçinin ne kadar süreyle çalıştığını bilmeniz gerekir.
Haftalık Çalışma Süresi: Her işçinin haftada ortalama kaç saat çalıştığını bilmeniz gerekir.
Çalışma Günleri: Haftanın kaç günü çalışıldığını bilmeniz gerekir.
İzin ve Tatil Günleri: Çalışanların izinli ve tatil olduğu günleri hesaptan çıkarmak gerekir.
Fazla Mesai: Fazla mesai saatlerini çalışma süresine eklemek gerekir.
Örnek Hesaplama:
100 işçi haftada 45 saat çalışıyorsa, ayda 4x45x100=18.000 saat; yılda 52x45x100=234.000 saat olarak hesaplanabilir.
100 işçi 30 günlük bir ay içinde hiç izin kullanmadan günde 8 saat çalışıyorsa aylık çalışma süresi 100 kişi x 30 gün x 8 saat = 24.000 saat olarak da hesaplanabilir.
Daha sonrasında iş kazası sayısı belirlenmelidir. Belirli bir zaman diliminde (ay, yıl) kaç iş kazası meydana geldiğini bilmeniz gerekir. İş Kazası Sıklık Oranını Hesaplamak için, İş kazası sayısını, o dönemdeki toplam çalışma süresine bölün ve 1.000.000 ile çarpın.
Formül:
İş Kazası Sıklık Oranı = (İş Kazası Sayısı / Toplam Çalışma Süresi (saat)) x 1.000.000
Örnek Hesaplama:
1 yıllık çalışma süresinde (234.000 saat) 20 iş kazası meydana geldiyse:
İş Kazası Sıklık Oranı = (20 / 234.000) x 1.000.000 ≈ 85,47 iş kazası meydana gelmiştir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Çalışma süresini hesaplarken, izin ve tatil günleri, fazla mesailer gibi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.
İş kazası sıklık oranı, sektörlere, işletmelere ve departmanlara göre değişiklik gösterebilir.
Daha detaylı bir analiz için sektörlere veya işletmelere göre ayrı ayrı hesaplama yapmak gerekir.
İş kazası sıklık oranı, tek başına yeterli bir bilgi değildir ve kaza risklerini değerlendirmek için diğer göstergelerle birlikte de kullanılmalıdır.
Kaza risklerini azaltmak için işyerlerinde gerekli önlemlerin alınması ve çalışanlara iş güvenliği eğitimi verilmesi önemlidir.
- Kurşun Maruziyeti (Toksisitesi )
KM, kentsel dönüşümle daha da ön plana çıkan yıkım ve hurda işleri, inşaat, gemi imalatı ve sökümü, boya pigmenti üretimi, vitray yapımı, sökümü yada restorasyonu işlerinde, seramik yada cam, plastik, mühimmat, akü yada pil, mücevher, boru, levha, kablo üretimi, kurşun içerikli boyaların kullanıldığı metallerin tamiri, kesilmesi, kaynak yapılması, radyatör onarımı, metal geri dönüşüm tesisleri, kurşunun cevher olarak çıkarıldığı ve işlendiği tesisler vb. endüstride sıklıkla karşımıza çıkmaktadır[11,12,13]. Günümüzde KM, İSG kapsamında kontrolü yapılmakta olduğu için artık nadiren tanı konmaktadır.
Kurşunlu boyalar, endüstriyel kaynaklı kurşun ve yakıt olan kurşunlu benzin çevresel özellikle hava, su ve toprak yoluyla önce besinlere sonrasında da biyolojik sistemlere yayılmaktadır. Toprakta birikerek biyodegredasyona uğramayıp bozulmayarak sürekli maruziyet kaynağı
oluşturan kurşun toksik özelliği ile son derece zararlıdır. Şekil 1’de atmosferdeki kurşun bileşikleri, kozmetikler, tütün, alkol, sırlanma işlemi kurşunla yapılan çömleklerde ve kontamine yiyecek, içeceklerle kanda kurşun düzeyini artırırlar[11].
Şekil 1. Kurşunun yayılımı, kullanım alanları ve maruziyet yolları (Görsel Canva)
- Kurşunun İnsan Sağlığına Etkileri:
Kurşun vücuda inhalasyon (soluma) ve kötü hijyen nedeniyle ağız yoluyla alınır. Solunum yoluyla alınan kurşunun %40'ı, sindirim yoluyla alınan kurşunun ise %5-10'u emilirken demir ve kalsiyum eksikliği ve yağlı diyetler ile emilim artmaktadır[11].
%95'i mesleksel kökenli olan kurşun toksisitesinin partikül büyüklüğüne bağlı olarak vücutta biriktiği yer kemiklerde (%92), yumuşak dokularda (%8)’dir. Kemiklerde yarılanma ömrü 20 yıldan fazla olup vücuttan atılımı idrar yoluyla gerçekleşir[11,12,13,14].
Kanda kurşun, hemoglobine bağlanırken vücuttaki kurşunun sadece %2'si kanda bulunur. Kan plazmasında bulunan serbest kurşun böbrekler, beyin, karaciğer, deri ve iskelet kasında depolanır. Çoğu kurşun iskelet sisteminde yanısıra yumuşak dokuda birikir (Çizelge 1). Kemik matriksinde de kalsiyum gibi bulunur. Kurşun birikimi ve çözünmesi de yavaş olur. Fetüste annedeki maruziyet düzeyine erişebilir[11].
Akut ve kronik dönemlerde farklı ve zararlı etkileri olan kurşun toksisitesinin etkileri polinöropati, hipertansiyon, ensefalit, anemi, özellikle çocuklarda bilişsel fonksiyonlarda, bağışıklık sisteminde, böbrek, üreme sistemi, ve muhtemel kanserojen sınıf 2B olarak görülmektedir. Kanda 10 μg/dL'nin üzerinde tespit edilen kurşun düzeyinde etkilenme başlar[18,19,20].
Kurşunun toksisitesinden yumuşak dokuda biriken kısmı sorumlu tutulmaktadır. Hücre içinde sülfhidril gruplarına bağlanırken sentezinden de sorumlu enzimlerle etkileşir. Mitokondri membranlarına da bağlanır, protein ve nükleik asit sentezini etkiler.
Yarı ömrü 5-10 yıl olup kandaki kurşunun biyolojik yarı ömrü 30 gündür. Maruziyetin göstergesi olarak kandaki değeri kullanılır. Fakat sadece geçmişteki alımı gösterir. İdrar kurşunu maruziyetin organik göstergesi olarak kullanılabilir[11]. Kurşuna maruziyet sonrası kurşun zehirlenmesi tanısı sonrası gelişebilecek vücudun sistemleri, olası semptomlar ve normal değerler Çizelge 1’de kurşunun vücuda giriş yolları da Şekil 2’de gösterilmiştir.
Çizelge 1. Kurşun maruziyeti ilişkili sistemler, bulguları ve olası etkileri
| Doku/Sistem/Organ | Bulgular | Etkileri |
| Sinir Sistemi | Baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, konsantrasyon problemleri, hafıza kaybı, sinirlilik, depresyon, koma | Beyin gelişimi ve işlevini bozar. Konsantrasyon, hafıza ve öğrenme problemlerine yol açabilir. |
| Hematolojik Sistem | Yorgunluk, solgunluk | Anemiye neden olabilir. |
| Böbrekler | Yüksek tansiyon, idrarda protein, böbrek yetmezliği | Böbrek fonksiyonlarını bozar. |
| Karaciğer | Karın ağrısı, sarılık, karaciğer yetmezliği | Karaciğer fonksiyonlarını bozarak AST ve ALT artışı |
| Üreme Sistemi | Kısırlık, düşük, erken doğum | Erkeklerde ve kadınlarda üreme fonksiyonlarını bozar. |
| Kemikler | Kemik ağrısı, eklem ağrısı, kemiklerde zayıflama ve kırılma riskini artırır | Kemik gelişimini bozar. Kemiklerde zayıflama ve kırılma riskini artırır. |
| Dişler | Diş minesinde lekelenme, diş çürümesi | Diş kaybı ??? |
| Bağışıklık Sistemi | Sık enfeksiyonlar | Bağışıklık sisteminin işlevini bozar. |
| Kardiyovasküler Sistem | Hipertansiyon | Ayrıca sigara ilişkili akciğer kanseri |
Şekil 2. Kurşunun inorganik ve bileşiklerinin vücuda giriş yolları etkileri (Görsel Canva)
- Kurşun Zehirlenmesi Tanı Testleri
Tanıda pek çok branştan hekimin birlikte değerlendirmesi gerekmektedir. Genelde tanı koymak için kullanılan tanı testleri, normal ve kurşun zehirlenmesi tanı lehine değerleri aşağıdaki çizelge 2’de gösterilmiştir.
Çizelge 2. Kurşun zehirlenmesinin tanı lehine tehlike seviyeleri
| Test | Normal Değer | Değer |
| Kan Kurşun Düzeyi | 10-15 µg/dL | Mesleki maruziyet >40 µg/dL üzeri |
| İdrar Kurşun Düzeyi | 0 - 31 µg/gün | 150 mcg/dl üzeri |
| Kan ALA D Düzeyi | 0 - 6.0 mg/gün | Düşük |
| Eritrositlerde ZPP Düzeyi | Erkeklerde 4.7–6.1 milyon hücre/mL, kadınlarda 4.2–5.4 milyon hücre/mL, yenidoğanlarda 4.8 - 7.2 milyon hücre/mL, çocuklarda 4.6 - 4.8 milyon hücre/mL | Yüksek |
| Tam Kan Sayımı | HMG <12 | Hemoglobin düşüklüğü, eritrosit sayısında azalma, eritrosit ömründe kısalma, eritrositlerde bazofilik granülasyon, retikülositoz |
| Serum Kreatinin | >1.2 | Yüksek |
| EMG | - | Anormallikler |
- Tedavisi:
Kurşunun vücuda giriş yolları önlenirse eliminasyon süresi kurşunun biyolojik yarı ömrünün 700-800 gün civarında olması nedeniyle minimum iki yılı bulmaktadır. Yarı ömrü kemiklerde ise 20 yıldan fazla, yumuşak dokularda 35-40 gün olup kanda 25 gündür. Bu nedenle maruziyetin sonlandırılarak çalışanın uzaklaştırılması çoğunlukla yeterlidir ve kanda kurşun seviyesi düşer. Ancak daha ağır olgularda şelazyon tedavisi uygulanır. İlk beş günlük tedavi sonrası ömrü yarılanır[11].
III. GEREÇ VE YÖNTEM:
2007 yılında yayınlanan bir akademik makalede bulunan kan kurşun değerleri ve çalışan sayıları baz alınarak çalışma yürütülmüştür.
- BULGULAR:
Tarih: 2007 yılı
Çalışan sayısı: 56 işçi
Haftada Çalışma Süresi: 45 saat(1 hafta yasal çalışma süresi saat)
Kanda Kurşun Maruziyeti Bulunan Kişi Sayısı: 37 kişi ≥ Kanda kurşun maruziyeti 40 µg/dL
İş Göremezlik Süresi: 30 gün (işten uzaklaştırma) ( 25 gün evde 5 günde hastanede tedavi)
Yılda Çalışma Ayı: 12 ay
Yılda Çalışma Haftası: 50 hafta (izin kullanımı yok)
Toplam çalışma saati = 56 kişi × 45 saat/hafta × 50 hafta = 126,000 saat (başka hiç izin kullanılmadıysa, iş kazası olmadıysa bunlar geçerli ancak olduysa onlarda eklenmelidir.)
İş kazası sayısı = 37 kabul edersek başka kazanın olmadığını varsayarak,
Kaza Ölümcül Değildir ( 1 ölüm =7.500 gün kaza ağırlık katsayısına denk gelir). Kalıcı Sakatlık Oluşmamıştır (1 kalıcı sakatlık ki, %50 sakatlık oranı aldıysa 3.750 gün kaza ağırlık katsayısına eşittir.). [21]
Hesaplama Aşamaları:
İş Kazası Sayısını Hesaplamak: İş kazası, kanında kurşun tespit edilen 37 kişi olarak kabul edilebilir.
Çalışma Süresini Hesaplamak:
Toplam insan çalışma saat sayısı: 45 saat x 50 hafta x 56 işçi= 126.000 saat/yıl
İş Kazası Sıklık Oranını Hesaplamak: Burada iki yöntem tercih ediliyor.
- KSO= Toplam İş kazası / [(Toplam Çalışma Günü – Çalışma olmayan Gün) xGünlük Çalışma Süresi 8 saat] x 1000000
KSO= 37/ [(56 işçi x 26 gün)-( 56 işçi x4gün)x8]x1000000= 37/(1232x8)x 1000000
= 37/9856 x 1000000 = 3754
- İş Günü Kayıplı Sıklık Hızı = (İş Kazası Sayısı / Toplam insan çalışma saat sayısı) x 1.000.000
KSO = 37 / 126000 ×1000000=293.65
- Kaza Ağırlık Oranını Hesaplamak:
Kaza Ağırlık Katsayısı: Kalıcı sakatlık olmadığı için kalıcı sakatlık katsayısı kullanılmaz. Ölümcül kaza olmadığı için ölümcül kaza katsayısı kullanılmaz. Geçici iş göremezlik için kaza ağırlık katsayısı kullanılarak hesaplama gerçekleştirilir.
30 günlük geçici iş göremezlik için kaza ağırlık katsayısı 1'dir.
Kaybedilen İş Günü Sayısı: 37 kişi x 30 gün/kişi = 1.110 gün
Toplam Kaza Ağırlık Günü: 1.110 gün
Hesaplama: Kaza Ağırlık Oranı = (Toplam Kaza Ağırlık Günü / Çalışma Süresi) x 1.000.000
Kaza Ağırlık Oranı = (1.110 gün / 126.000 saat/yıl) x 1.000 ≈ 8,8
VEYA
Hesaplama: KAO = (Toplam Kaza Ağırlık Günü / Toplam çalışma Günü) x 1000=
KAO: 1110 / 1232 x 1000= 900.97
- İş Kazası Olabilirlik Oranını Hesaplamak:
Formül: İş Kazası Olabilirlik Oranı = (İş Kazası Sayısı / Çalışan Sayısı) x 100
Hesaplama: İş Kazası Olabilirlik Oranı = (37 / 56) x 100 ≈ 66,07%
Sonuç:
-
- İş Günü Kayıplı Sıklık Hızı: 293.65
- KSO: 3754
- Kaza Ağırlık Oranı: 8.8 VEYA KAO(gün): 900.97
- İş Kazası Olabilirlik Oranı: 66.07%
Bu akü fabrikasında iş kazası sıklık oranı ve kaza olabilirlik oranı oldukça yüksektir. Kaza ağırlık oranı ise saate göre hesaplandığında nispeten düşüktür. Bu durum, işyerinde kaza risklerinin yüksek olduğunu ve bu kazaların işyerine ve topluma önemli bir mali yük getirdiğini göstermektedir. İş kazası olabilirlik oranı da oldukça yüksektir ve bu da işyerinde çalışanların kaza riski altında olduğunu göstermektedir.
- SONUÇ VE ÖNERİLER
KM yıkıcı etkileri özellikle yumuşak doku ve kemikte birikmesi nedeniyle koruyucu önlemlerin işletilmesi önemlidir. İşyeri ortamını değerlendirmek ortamın havalandırılmasında inorganik kurşun onun bileşiklerinin ölçümleri yapılmalıdır. Ülkemizde 0.15 mg/m3 kabul edilen ortam sınır değerleridir. Buhar, toz ve kurşun dumanlarının kaynağında yok edilerek çalışma koşulları iyileştirilmelidir. İşyerinde sigara kullanımının yasaklanması, yemek içmek sınırlandırılmalıdır. Kan kurşun düzeyi, > 40 µg/dL olanlar işten derhal el çektirilir.
Önlenmesinde ikaz levhaları ile uyarma, kişisel koruyucu donanım kullanımı önemlidir. İşe giriş sağlık muayenesinde anemik olanlar, psikiyatrik, sinir sistemi, böbrek fonksiyon bozukluğu ile kurşun maruziyeti riski bulunanlar ilişkili işlerde çalıştırılmamalıdır. Periyodik sağlık kontrolleri ile 3 ayda bir muayene yapılırken kan kurşun düzeyi, diğer testlerle de kontrol sağlanmalı ve çalışanlarla durumları paylaşılmalıdır.
Teknolojik alt yapının yenilenmesi veya kurşun yerine alternatif kaynakların kullanımı da başka çözüm yolu olabilir.
- KAYNAKLAR
1.Girgin G. Kurşuna Maruziyetin Esansiyel Elementler Üzerine Etkisi. Bilim Uzmanlığı Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2003.
2.Timbrell J.A. İntroduction to toxicology. 3th Edn. Philadelphia. Taylor & Francis Ltd. 2002.
3.Topuzoğlu, İ. ve Orhun, H., 1993. Türk Tabipleri Birliği, İş Hekimliği Ders Notları, Türk Tabipleri Birliği Yayını, Üçüncü Basım, Maya Matbaacılık, Ankara, 3.
4.Erkan, N., 1984 Çalışma Hayatında Fizyolojik Stresler ve Ergonomi, 2. Ulusal Ergonomi Kongresi, MPM Yayını, Ankara, 30-31.
5.WHO, 1950. Annual Report Of The Director -General To The World Health Assembly And To The United Nations, WHO Publications, 25
6.OHSAS, 18001, 2007, Occupational Health and Safety Management Systems, British Standarts Institute.
7.Ceylan, H., 2011. Türkiye‘deki İş Kazalarının Genel Görünümü ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslanması, International Journal of Engineering Research and Development, 3(2), 23.
8.Bilir, N., 2004. İş Sağlığı ve Güvenliği, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 247-262.
9.6331 Sayılı Kanun, 2012. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 28339 Sayılı Resmi Gazete, Ankara.
- İSG İş sağlığı ve Güvenliği Dergisi Sayı: 3Yılı:1 Eylül Ekim 2001
11.Türkiye’de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP). Meslek Hastalıkları Ve İş İle İlgili Hastalıklar Tanı Rehber Kitabı. Ankara. Österreichische
Akademie für Arbeitsmedizin. 2011; 61-67.
12.Tunçbilek A. Akdur R, Çöl M, Işık A, İdil A, Durmuşoğlu M. Tunçbilek A. Halk Sağlığı. Ankara: Antıp AŞ Yayınları, 1998: 443–62.
13.Goyer RA, Clarkson TW. Toxic Effects of Metals. In: Klaassen CD, editor. Casarett and Doull’s Toxicology. The Basic Science of Poisions. 6th Edition. New York: The McGraw-Hill Companies 2001: 827–34.
14.Gulson BL, Jameson CW, Mahaffey KR, Mizon KJ, Patison N, Law AJ, Korsch MJ, Salter MA. Relationships of Lead in Breast Milk to Lead in Blood, Urine and Diet of The İnfant and Mother. Environ Health Perspect 1998; 106 (10) :667–74. 80
15.Pala K, Akis N, Izgi B, Gucer S, Aydin N, Aytekin H. Blood Lead Levels of Traffic Policemen in Bursa, Turkey. Int J Hyg Environ Health. 2002; 205 (5): 361-5.
16.Bakırcı N. Gedik Bakırcı L. Bir Akü Fabrikasında Çalışan İşçilerde Kurşun Maruziyetinin Değerlendirilmesi. Marmara Medical Journal 2007; 20(2); 66-74
- Meslek hastalığı ve işle ilgili hastalıklar Tanı rehberi İSGİP (Türkiye`de İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi - TR0702.20-01/001)
18.Dökmeci İ. Dökmeci AH. Zehirlenmelerde Tanı ve Tedavi. 4.Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitap Evleri; 2005.
19.Sönmez, F. Lead Exposure and Urinary N-Acetyl Beta D Glucosaminidase Activity in Adolescent Workers in Auto Repair. Workshops Journal of Adolescent Health 2002: (30); 213–216.
20.WHO/ IARC Tarafından Yayınlanan No: 208 Sayılı Basın Bildirisi; 2011.
- Bakırcı Nadi, Bakırcı Leyla Gedik. BİR AKÜ FABRİKASINDA ÇALIŞAN İŞÇİLERDE KURŞUN MARUZİYETİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1Marmara Üniveristesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı A.D. İstanbul, Türkiye 2 Üsküdar Devlet Hastanesi, Biyokimya Laboratuvarı, İstanbul, Türkiye, Marmara Medical Journal 2007;20(2);66-74
- Canva görüntüler